Sommigen hebben al sinds 1 december (of misschien wel eerder) de kerstboom staan, en bij anderen komt ‘ie er écht niet in voor 6 december. Toch hebben Sinterklaas en Kerstmis meer met elkaar gemeen dan je denkt! Ik dook de geschiendenisboeken – okay, de krochten van het internet – in en kwam tot verrassende ontdekkingen.
Coca-Cola heeft de kerstman bedacht in de jaren ’30, toch? Think again! Laten we teruggaan naar het begin, naar Myra (nu Turkije) waar vermoedelijk de bisschop Nicolaas vandaan komt. Veertien eeuwen geleden verrichtte hij een aantal wonderen, waarvan het bekendste verhaal is dat hij drie zussen van prostitutie redde door hun een bruidsschat te geven. Hallo chocolademunten en taaitaaipoppen in de vorm van vrijers!
Lees verder onder de foto’s >
In Nederland kennen we Sinterklaas als een kindervriend. Misschien komt dat wel door een minder bekend wonder van de bisschop: drie vermoordde jongens bracht hij weer tot leven. Al sinds de vijftiende eeuw zetten kinderen hun schoen, bijvoorbeeld in 1427 in de Utrechtse Sint Nicolaaskerk. Taaitaai werd toen ook al gegeten, zoals je hierboven ziet op het schilderij Het Sint-Nicolaasfeest van schilder Jan Steen. En in 1888 was er een eerste sinterklaasintocht. Veel tradities bestaan dus al eeuwenlang.
Van Sinterklaas naar Santa Claus
Maar hoe verbasterde Sinterklaas dan tot Santa Claus? Dat had verschillende oorzaken. In de zeventiende eeuw migreerden Nederlanders naar Amerika. En “onze” Sinterklaas verhuisde gewoon mee naar Nieuw-Amsterdam, het hedendaagse New York. Het is niet zo gek om te bedenken hoe de naam veramerikaniseerde naar Santa Claus.
Begin negentiende eeuw richtte John Pintard de New-York Historical Society op die de geschiedenis van de staat New York bestudeerde. Als eerbetoon aan de Nederlandse roots benoemde hij Sint Nicolaas tot beschermheilige van het genootschap en bij een jubileumdiner in 1810 verspreidde Pintard onderstaand pamflet, inclusief vertaling van het liedje ‘Sinterklaas Goedheiligman’.
Lees verder onder de afbeelding >
Terug in Nederland was het vereren van heiligen not done sinds de beeldenstorm van 1566, en Sint Nicolaas was daarop geen uitzondering. Er werd door de kerk had gewerkt om het geven van de cadeautjes naar kerst te verplaatsen en in Duitsland is er nog steeds het kerstkind (Christkind) dat de geschenken brengt.
Ouwe Santeclaus
Maar hoe zat het dan met de transformatie van Sinterklaas naar Santa Claus? In 1821 kwam er een anoniem gedicht uit met de naam Old Santeclaus with Much Delight. Dit is de eerste keer dat de Sinterklaas, toen al verbasterd tot Santeclaus, arriveert op kerstavond in plaats van 6 december. Ook nieuw in dit gedicht is de arrenslee die wordt voorgetrokken door een rendier.
Wellicht inspireerde dit gedicht in 1823 Clement Clarke Moor voor A Visit From St. Nicolas, dat hij in eerste instantie schreef voor zijn kinderen. Beter bekend als The Night Before Christmas vertelt het verhaal over hoe Sint Nicolaas op kerstnacht een huis bezoekt in een minislee met acht kleine rendieren. En daar zien we dus al een glimp van de kerstman die we nu kennen, inclusief de namen van de rendieren. Bij de haard hangen kousen ‘met de hoop dat Sint Nicolaas er snel zou zijn’. En ja hoor, daar kwam hij door de haard met cadeautjes. In dit verhaal heeft Sint Nicolaas al de bekende witte baard, maar ook rozerode wangen en een dikke buik, een ‘echte vrolijke oude elf’.
Waarschijnlijk borduurde cartoonist Thomas Nast voort op deze beschrijving toen hij in 1863 een tekening maakte van de Sint voor tijdschrift Harper’s Weekly. Dat deed hij trouwens jaarlijks en hij maakte er ruim 30. De bekendste is misschien wel de onderstaande uit 1881.
Lees verder onder de afbeeldingen >
De paus als kerstman?
Nou wil ik nog iets grappigs laten zien wat ik tegenkwam. De Britse variant van de kerstman is namelijk Father Christmas. Net zoals in het Nederland van de zeventiende eeuw, was de feestperiode zo’n 350 jaar geleden niet zo uitbundig in Groot-Britannië. De Puriteinen hielden niet van hoe kerst toen gevierd werd: luidruchtig en veel drinken. Nee, een kinderfeest was het toen zeker niet.
De regering, in handen van de Puriteinen, besloot zelfs dat de kerstperiode in het teken zou moeten staan van vasten en berouw. Dat zagen de liefhebbers van kerst als het afschaffen van kerst in zijn geheel en er verscheen een satirisch pamflet.
Gelukkig duurde de verbanning van kerst niet lang; toen de monarchie in 1680 werd hersteld, kwam het feestseizoen weer terug. Weet je waar dat pamflet mij aan deed denken? Niet alleen aan de kerstman anno nu, maar ook een outfit waarin ik ooit paus Benedictus XVI spotte. Fun fact: de paus is officieel bisschop van Rome. Zie jij hier ook de connectie?
Lees verder onder de foto’s >
Poeh, dat was een heel verhaal. Ik had eerlijk gezegd niet gedacht dat ik er zo’n epistel van zou maken maar wat vond ik het interessant zeg! Wat vind jij het meest verrassende aan de geschiedenis van Sinterklaas en Santa Claus? Laat het me weten!
Liefs, José
Bronnen: BBC, NPO kennis, Liviu Florescu, Washington Post, Open Universiteit, Wikipedia