Je voelt de vrieskou, de zon komt bijna op en uit de verte klinkt een lage toon, alsof er op een hoorn wordt geblazen. Eerst een lage toon, dan eentje iets hoger en dan nog wat hoger… Vandaag is het eerste advent en de muziek die je net hoorde is die van de midwinterhoorn. Welkom in het oosten van het land!
Midwinterblazen is een heel bijzondere kersttraditie in Nederland. Alleen in Twente en de Achterhoek kennen ze de hoorns waarmee het kerstkind welkom wordt geheten. Je hoort ze alleen tussen eerste advent (anbloazen) en Driekoningen op 6 januari (afbloazen). Op de meeste plekken is dat met een lange houten toeter die je doet denken aan een alpenhoorn of digeridoo en in sommige dorpen zoals Markeloo blazen ze op een ossenhoorn. Sinds 2013 is midwinterblazen Immaterieel Erfgoed.
D’Olde Roop
Het liedje dat ze spelen heet de oude roep al wordt het, afhankelijk van het dialect, overal net iets anders genoemd. Sommigen spelen boven een put die voor extra galm zorgt. Een midwinterhoorn kun je wel tot acht kilometer verder horen, wow! De techniek leren de blazers van generatie op generatie. Er zijn ook muziekscholen die er speciaal les in geven en cursussen worden gegeven om te leren zelf een midwinterhoorn te maken.
Lees verder onder de video van midwinterblazen op de Veluwe >
Verschillende verhalen
Over de oorsprong van de midwinterhoorn gaan verschillende verhalen rond. Sommige mensen claimen dat midwinterblazen al een eeuwenoude traditie is, maar dat is niet bewezen. Wat ze wel weten, is dat boeren vroeger hoorns gebruikten om over lange afstanden boodschappen en signalen door te geven. Zo kun je een afbeelding zien op een schilderij van rond het jaar 850 en ook in een werk Jheronimus Bosch – die leefde in de late middeleeuwen – is een instrument te zien dat veel op een midwinterhoorn lijkt.
Feit is dat de eerste keer dat een midwinterhoorn zo genoemd werd, was in een brief aan de burgemeester van Winterswijk. Dit was in 1814. De schrijvers hadden het over een “Middewinters Horen” en vertelden hierover in een gesprek met de burgemeester. In het verslag staat dat ‘comparanten verklaren alle dat met vijf à zes weken voor kersmis en speciaal op dien avond en nacht er veel wordt op geblazen, dog waar dit zijn oorsprong heeft is comparanten onbekend’. Vanaf 1949 werd dit meer een groepsding.
Beleef midwinterblazen zelf
Een terug naar nu: anno 2022 is deze kersttraditie nog springlevend. Een paar jaar geleden waren er zo’n 500 midwinterblazers waarvan een deel zelfs onder de achttien. Er worden veel activiteiten georganiseerd rondom midwinterblazen. Je kunt wandelen, kerkdiensten en kerstmarkten bezoeken, en dat met het geluid van de hoorns op de achtergrond. Ga bijvoorbeeld naar de midwinterhoorndemonstratie bij Museumboerderij Wendezoele in Delden, de midwinterhoornwandeling vanaf Station Oldenzaal of de midwinterhoornwandeling bij Hof Espelo.
Ik vind het supertof om steeds meer Nederlandse kerststradities te ontdekken! Heb jij er nog eentje die ik moet onderzoeken, laat het me zeker weten!
Liefs, José
Bronnen: Immaterieel Erfgoed, Midwinterhoordgroep Eibergen, HofMarketing
Foto: Daan Noske